Palmiyelerin, ılgın ağaçlarının hemen ardı deniz, biraz sonrası Symi.. Kardeş insanları, kültürleri, şairleri ansızın düşer hatıramıza ve Datça’da geceleri yıldızlar bir başka güzeldir, yassı tepeden uzansan avucuna bırakır ışıkları sanki..
Deniz insanları aynı cumhuriyette yaşar. Elinizi Datça’dan kaldırdığınız vakit, mutlaka Symi adasından bir “merhaba” işitirsiniz. “Küçük bir ülkeye aidim. Halkının mücadelesinden, denizden ve güneş ışığından başka hiçbir nimete sahip olmayan Akdeniz’deki taşlık bir yarımadaya !” diyen Yorgo Seferis’in, Aragon’un, Can Yücel’in izlerini taşıyan olağanüstü nitelikler barındıran ülke Knidos.. Yorulup, üzerine oturduğun bir taşın bile görkemli olduğu Datça Türkiye’nin en uç noktalarından birisi ve Muğla ilinin bir ilçesi olmaktadır. Datça’ya ulaşım genellikle karayolu ile yapılmaktadır. Her ne kadar havalimanlarını kullanmak isteseniz bile karayolu ile gidilecek mecburi bir yolunuz da mevcut. Dalaman Havaalanı’na 160 km uzaklığı bulunurken, Bodrum Havaalanı’na ise 234 km. uzaklıkta yer almaktadır. Bunların dışında Bodrum’dan Datça’ya feribot ile geçerseniz 2 saatlik deniz yolculuğu ile ulaşabilirsiniz.
Yolculuk esnasında güneşin ışıkları ile parıldayan bir yanı Ege bir yanı Akdeniz olan mavilikler, tepede olduğun için daha da yakın gözüken gökyüzü, beyaz yelkenli tekneler ve arka planda radyonuza karışan Rum ezgileri derken şiir gibi bir giriş ile Datça’ya başlayabiliriz. Datça bademi ile meşhur olduğu kadar badem çiçekleriyle ün salmış şiirlere konu olmuştur. Badem çiçekleriyle baharın gelişi ilan edilir. Şairlerin şiirlerine, ressamların tablolarına misafir oluşu bundandır. Can Yücel, “kibrit çakıyorsun karanlıkta badem çiçeklerini görmek için / ve mart denizlerinde tedirgin bir çift sarnıç gemisi gözlerin / bir iş açacaksın başımıza yangın mı olur, artık bahar mı ?” diyerek betimlediği badem çiçeklerinden bir taç ile Datça’yı gönlünde taçlandırmış. Alman ressam Van Gogh ise en mutlu anı olan, oğlunun vaftiz edilmesi anısına ünlü “Almond Blassoms” badem çiçekleri tablosu resmetmiştir. İster Ege’den ister Akdeniz’den bakın her yanıyla sizi neşeye boğacak Datça..
Knidos Antik Kenti
Knidos Antik Kenti… Datça Yarımadası’nın Tekir Burnu’nda yer alan bu kent tarihi astronomi ve matematikçisi Eudoksos, doktor Euryphon, ünlü ressam Polygnotos ve dünyanın yedi harikasından biri olan İskenderiye Feneri’nin mimarı Sostratos’a ev sahipliği yapmıştır. Ayrıca tıp alanında ilerlemiş ve Kos adasında bulunan Hippokrates Tıp Okulu’nun en ciddi rakibi olmuş Knidos Tıp Okulu’na ev sahipliği yapmış ve doktor Ktesias’ı yetiştirmiş bir antik kenttir. M.Ö. 6. Yüzyılda yarımada içerisinde 40-50 arası yerleşim yerinde 70-120 bin kişinin yaşadığı söylenmektedir. Antik kent içerisinde biri 20.000 diğeri 5.000 kişilik iki adet tiyatro mevcuttur. Küçük olan limana yakın bölgede yamaca dayandırılmış bir oditoryum, daire planlı orkestra alanı, tonozlu girişlere sahip bir tiyatrodur. Antik kentte dolaştığınız sürede bir gözünüz Ege’ye bir gözünüz ile Akdeniz’i seyre dalarken, rüzgâr yaşanmış hayatların bıraktığı anıları taşların üzerinden sıyırıp size koklatıyor. Knidos halkının başta şarap ve zeytinyağı olmak üzere çeşitli ürünlerin ihracatını yaparak kazanç sağladıkları bilinmektedir. Tarihçi Strabon, Knidos limanlarının en önemli ticari limanlar olduğunu ifade ederken, kenti kıyıdan Akropolis’e doğru yükselen bir tiyatroya benzetmektedir. Akropol’de bulunan büyük tiyatro, mermerleri ve taşları 19. Yy.’da gemilerle götürüldüğü için bugüne ulaşamamıştır.
Knidos Afroditi
Knidos Afroditi Yunan sanatının ilk çıplak kadın heykeli olarak kabul edilmektedir. M.Ö. 4. Yüzyılda dönemin en tanınmış heykeltıraşı Praxiteles’in baş yapıtı olarak kabul edilmektedir. Kadını tüm özelliği ve güzelliği ile betimleyeme cesaret eden ilk kişi olan Praxiteles, soğuk mermeri bir kadın vücudunun sıcaklığına ve yumuşaklığına dönüştürmede çok başarılı olmuştur. Bu sebeple antik dönemde Knidos’un turistik ziyaretlere kapısını açmasına neden olmuştur. Heykelin hikâyesine gelince ise Praxiteles, Afrodit heykelini Kos adası halkı için yapmış fakat çıplak olması sebebiyle kabul etmemişler, sanata ve sanatçıya duyarlı Knidos halkı heykeli alıp, yuvarlak planlı tapınağa yerleştirmişlerdir. Bugün Knidos Afroditi’nin çok sayıda kopyası olmasına rağmen aslına ulaşılamamış ve çeşitli rivayetlere göre alınıp götürüldüğü, saklandığı yönünde bilgiler mevcuttur. Knidos’un en yüksek terasına yerleştirilen heykelin bulunması için hala çeşitli çalışmalar yapıldığı bilinmektedir. Knidos halkı için bir övünç gösterisine dönen heykelin sikkeler üzerine basıldığı bilinmektedir ve zamanla ünü dört bir yana yayılan bu heykeli görmek için, dünyanın her yerinden tüccar ve gemiciler kenti ziyarete gelmişlerdir. Knidos’a Datça’dan kara yoluyla gelmek mümkün fakat yelkenliler ve tekne turları ile de denizden gelinebiliyor.
Salvador Dali’den, Halikarnas Balıkçısı’na kadar birçok sanatçıyı, tarihçiyi etkileyen heykelin yüzü o kadar güzeldir ki rivayetlere göre Knidos gençlerin Afrodite olan aşklarından ötürü intihara sürüklendikleri söylenmektedir. Salvador Dali ise 1981’de resmettiği “Apparition of the Face of Aphrodite” isimli tabloda Knidoslu Afrodit’e yer vermiştir. Praxiteles için bu heykelin yapımına dair çeşitli rivayetler dolaşmakta hatta kitaplara konu bile olmaktadır. Merak edenler için Ahmet Altan’ın “İçimizde Bir Yer” adlı kitabında Praxiteles’in heykeli yapma fikrine dair bir pasaj bulunmaktadır.
Eski Datça
Henüz sokaklarına girmeden bile harika bir şekilde etkileneceğiz Eski Datça; taş evleri, sanat galerileri, hediyelik eşya dükkânları (merkeze göre daha orijinal olan boyanmış deniz taşlarından yüzükler, ceviz ağaçlarından magnetler, Datça çiçeklerinin kurutulduğu kolyeler vb.), kafelerin etkileyici dekorasyonları, Arnavut kaldırımı sokakları ve Can Yücel hatıraları ile yarımadanın en çok ilgi çekici yeridir. Fotoğrafla ilgilenenlerin her sokağında ayrı bir kompoziyon deneyimlediği Datça sokaklarında, Datçalı kadınların elleriyle hazırladığı gözlemeleri tatmalısınız. Sokaklarında rengarek begonviller ile süslü bir yer olan Eski Datça en çok 1999 yılında aramızdan ayrılan Can Yücel’in anılarına ev sahipliği yapıyor olmasıyla ilgi çekicidir.
Ömrümün geri kalanını burada geçirsem hayali ile dolaşıp dururken Can Yücel’in “Ne harika yer burası! \ Nereden buldun bu Datça’yı? \ Elimle koymuş gibi buldum...” şeklinde sorulu cevaplı sözleri akıllara geliyor. Can Yücel’in yaşadığı ev müze olarak kullanılmadığı için ziyaret etmeye izin verilmiyor. Bu sebeple kapıda bulunan “Lütfen anlayışla karşılayınız” sözleriyle biten bir tabela bulunmaktadır. Fakat meydan kahvesi olarak bilinen “Orhan’ın Yeri” isimli mekânın Can Yücel’in hatıraları ile dolu bir mekân olduğunu söyleyebilirim. Burada kahvenin bir köşesinde sergilenen cam bir vitrinde Can babanın yarım kalan şarabı yazısı ve yarısına kadar dolu bir şarap şişesi sergilenmektedir. Zamanın çoğunu bu kahvede geçiren Can Yücel’in mekânında bulunan dut ağacı altında biraz soluklanmak eminim iyi gelecektir.
Datça birbirinden güzel koyları ile ünlüdür. Kargı Koyu (Okaliptus Ağaçları), Ovabükü, Kumluk Koyu ve bana göre en güzeli Palamutbükü koyları harikadır. Palamutbükü, berrak bir deniz suyu ve uzun sahil şeridi ile tatil için ideal bir konumdur. Tekneler için limanların da olduğu bir koydur. Zeytin ve badem yetiştiriciliğinin bol olduğu iki köy mevcuttur. Datça 3000’den fazla badem ağacı ile ülkemizin neredeyse yıllık üretiminin yarısının gerçekleştiği topraklardır. Ayrıca okaliptus ağaçları ile de ün saldığı bilinmektedir. Palamutbükü’nde kıyı boyunca restoran, çay bahçeleri ve barlar bulunmaktadır. Yassı tepe ise güneşin batışının izlenebileceği mükemmel yerlerden biridir. Palmiyelerin, ılgın ağaçlarının hemen ardı deniz, biraz sonrası Symi.. Kardeş insanları, kültürleri, şairleri ansızın düşer hatıramıza ve Datça’da geceleri yıldızlar bir başka güzeldir, yassı tepeden uzansan avucuna bırakır ışıkları sanki..
Neler Yenilmeli ?
Bademi ile meşhur bir yerde tabiî ki önereceğim şeyler aşağı yukarı bademle ilgili olacak. Öncelikle ballı-bademli gözleme, bademli kahve, bademli kurabiye ve bademli kabak çeşitlerini mutlaka denemenizi öneririm. İskele Mahallesi odaklı başlayacak olursak Damak Tadım Pastanesi, kurabiyeleri ve dondurmaları ile ilçede ünlü bir yer olarak bilinir. Datça limanında ise Roxanne Cafe Pub’ta güzel vakit geçirdim, bu sebeple tavsiye edebilirim. Diğer tavsiye edebileceğim yer ise yine liman boyunda yer alan Dutdibi Fish Mekan olacaktır. Burada ise bahsettiğimiz bademli kabak, kabak çiçeği dolması, soslu hamsi ve Girit ezmesi gibi meze ağırlık tadımlar yapılabilir. Son olarak Kekik Restaurant, ot kavurma başta olmak üzere atom, fava gibi çeşitli yöresel tatlarda deneyim kazanmaya yardımcı olabilir.
Kültür – Sanat
Datça limanında bulunan ve Datça Belediyesi’ne bağlı olan Liman Sanat Galerisi’nde birçok güzel esere imza atmış ressamların çalışmaları görülmeye değer olacaktır. Ayrıcı Uluslararası Knidos Kültür ve Sanat Akademi tarafından yapılan etkinlikler iyi takip edilmeli ve denk gelmeniz durumunda her yıl düzenlenen “Kniidos’un Sır’ı Sanat Festivali” mutlaka takip etmenizi öneririm. Datça Kültür ve Sanat Dayanışması üyelerinin bu yıl hazırlamış olduğu “Can Yücel Kültür Sanat Festivali” çok renkli geçmişti, gelecek sene etkinlikleri de yakından takip edilmesi gerektiğini düşünüyorum. Bu festival halka ücretsiz gerçekleştirilirken, festival ise Datça halkı tarafından imece usulü ile gerçekleştirildi. Datça yerlilerine ve gelen misafirlere çeşitli dallarda olmak üzere kültür sanat ziyafeti tattırdı.
Son olarak…
Ah ne güzel bir yer şu Datça, uçsuz bucaksız mavinin her tonu.. “Her gün gibidir dışarısı; aynı dağınıklık, benzer telaş, deniz insanlarının geceye vuran kahkahası, çıngırak sesleri, kahırlı vedalaşmalar ve en utanmaz, tutkulu sevişmeler yaşanır..” diyen Ritsos ile veda etmek gerek bu yarımadaya..
Bir gün Datça ile buluşmanız dileğiyle..
Eren C. Çekiç
@erencancekic
Comments